همه چیز در رابطه با زونا

خیلی از افراد در کودکی به آبله‌مرغان مبتلا شده اند و خاطرات ناخوشایندی از آن تاول های آبدار دارند اما قصه این ویروس واگیردار به همینجا ختم نمی شود. ویروس  زونا پس از بهبود، در ناحیه‌ای از دستگاه عصبی در نزدیکی ستون فقرات جا خوش می‌کند و در بزرگسالی و زمانی که اصلا انتظار آن را ندارید به دلایلی چون خستگی زیاد، استرس ناگهانی و موارد دیگری که در ادامه خواهیم خواند، فعال شده و بیماری زونا را شکل می‌دهد. یک بیماری به شدت دردناک که در سن بالا می تواند بیمار را زمینگیر کرده و روزهایی وحشتناک برای او بسازد.

آمار نشان می دهد 20 درصد افرادی که تجربه آبله مرغان را دارند، به زونا مبتلا می شوند پس می توان زونا را یک بیماری شایع در بزرگسالی دانست. یکی از موارد بسیار مهم در کنترل عوارض زونا، تشخیص زودهنگام آن و شروع درمان است. درمان سریع در این بیماری به شدت در طول درمان موثر بوده و درد شدید این بیماری را کاهش می دهد. با توجه به شایع بودن زونا و گروه سنی حساس درگیر به آن، ما قصد داریم در این مقاله برای شما همراهان عزیز مجله پزشکی از بیماری زونا و علائم تشخیصی و درمانی آن بگوییم پس اگر شما هم در کودکی به آبله مرغان مبتلا شده اید، بهتر است برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، ما را تا انتهای مقاله همراهی کنید.

زونا چیست؟

عامل بروز بیماری «زونا» ویروسی به نام «واریسلا زوستر» است. واریسلا زوستر همان ویروس عامل بیماری آبله مرغان است. این ویروس سال‌ها پس از بروز آبله مرغان در دستگاه عصبی فرد می‌ماند و دوباره به صورت بیماری زونا بروز پیدا می‌کند. گاهی از زونا به نام بیماری«هرپس زوستر» نیز نام برده می‌شود. مشخصه‌ی این نوع عفونت ویروسی ضایعات پوستی (راش) قرمز رنگ روی پوست است که باعث سوزش و درد می‌شود. این بیماری ممکن است ۲ – ۴ هفته طول بکشد.

زونا معمولا به صورت ظاهر شدن ردی از ضایعه‌ی پوستی و تاول در یک طرف بدن، بیشتر در قسمت نیم‌تنه (شکم و سینه)، گردن یا صورت بروز پیدا می‌کند. پژوهش ها نشان می دهد از هر چهار نفر، یکی از آن ها در طول زندگی خود به زونا دچار خواهد شد. بیماری زونا خطرناک و کشنده نیست، اما می‌تواند دردسرهای زیادی برای فرد مبتلا ایجاد کند. اگر زونا نواحی حساسی مانند چشم را درگیر کند می‌تواند مشکلات جدی برایمان به‌ بار بیاورد. خوب است بدانیم که افزایش سن به‌ دلیل تضعیف سیستم ایمنی احتمال ابتلا به زونا را افزایش می‌دهد.

بیماری ها، ضربه و استرس نیز ممکن است باعث تحریک این ویروس و ابتلا به زونا شوند. افرادی که به هر دلیل سیستم ایمنی آن ها ضعیف شده است، بیشتر مستعد ابتلا به زونا هستند. همچنین اینگونه افراد استعداد بیشتری برای ابتلا به اشکال وخیم زونا دارند. بیماری هایی که باعث تضعیف سیستم ایمنی انسان می شوند عبارتند از سرطان ها (مثل سرطان های خونی) و ایدز. برخی از روش های درمانی مانند شیمی درمانی یا پرتو درمانی برای مقابله با سرطان، داروهایی که برای جلوگیری از پس زدن اعضاء پیوندی استفاده می شوند و یا استعمال درازمدت کورتن ها ممکن است باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شوند.

علائم زونا چیست؟

اولین علامت زونا ظاهر شدن نواحی قرمز بر روی پوست است که پس از آن تبدیل به دانه‌های قرمز رنگ می‌شوند. علائم زونا می‌تواند موارد زیر باشد:

• خارش، احساس سوزش زیر پوست و مور‌مور شدن

• درد در نواحی انتشار رشته عصبی که معمولاً در یک طرف بدن اتفاق می‌افتد.

• خستگی مفرط و تب که در بعضی از مبتلایان به زونا دیده می‌شود.

• تاول‌های روی پوست که باز می‌شوند و بعد از پخش‌ شدن مایع‌شان روی پوست، آلودگی ویروسی ایجاد می‌کنند. این تاول‌ها یک‌باره و همزمان با‌هم سر باز نمی‌کنند، بلکه در طی چند هفته تا بهبودی کامل بیماری پدیدار می‌شوند.

بعد از این که دوره‌ی بیماری گذشت، این تاول‌ها کم‌کم ترمیم پیدا می‌کنند و فقط در ناحیه‌ی زخم، خارش و حساسیت احساس می‌شود. این خارش و حساسیت هم پس از گذشت مدت زمان اندکی بهبود پیدا می‌کند، البته ممکن است در برخی از افراد تا ماه‌ها باقی بماند. پس از خشک شدن تاول‌ها دیگر لازم نیست نگران انتقال ویروس به دیگران باشیم.

علت بروز بیماری زونا در سالمندان شامل چه عواملی است؟

افراد می توانند تا دو بار مبتلا به زونا باشند اما در موارد بالاتر، بسیار نادر است. این که چرا ویروس زونا در مراحل بعدی زندگی مجددا فعال می شود، مشخص نیست اما تصور می شود که بیشتر به دلیل کاهش ایمنی و عدم مقاومت بدن در برابر عفونت ها و بیماری هاست که می تواند ناشی از دلایل زیر باشد:

سالخوردگی: با افزایش سن ممکن است از ایمنی بدن کاسته شده و زونا معمولا در افراد بالای 70 سال دیده می شود.

استرس: در هنگام بروز استرس، آزاد شدن برخی مواد شیمیایی می تواند از عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن جلوگیری کند.

بیماری ایدز: افراد مبتلا به اچ آی وی یا ایدز بسیار بیشتر از سایر افراد به بیماری زونا دچار می شوند زیرا سیستم ایمنی بدن آن ها ضعیف تر از سایرین است.

پیوند مغز استخوان: در صورتی که شخص، جراحی پیوند مغز استخوان را به تازگی انجام داده باشد، سیستم ایمنی بدن او به دلیل شرایط قبل از جراحی دچار ضعف خواهد بود.

پیوند اعضای بدن: در زمان جراحی پیوند اعضای بدن ممکن است لازم باشد به جهت سرکوب سیستم ایمنی بدن، داروهایی مصرف شود تا بدن شخص، عضو پیوندی را پس نزند که این امر سبب ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن خواهد شد.

شیمی درمانی: داروهای شیمی درمانی که اغلب برای درمان انواع مختلف سرطان استفاده می شود، می تواند به طور موقت، باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن گردد.

راه‌های انتقال و سرایت بیماری زونا

زونا واگیر ندارد، اما ویروس واریسلا زوستر که عامل این بیماری است می‌تواند به فردی که مبتلا به آبله‌مرغان نشده سرایت کند و در نهایت سبب ایجاد بیماری شود. شما نمی‌توانید از کسی که زونا دارد بیماری زونا بگیرید، اما ممکن است مبتلا به آبله‌مرغان شوید. ویروس واریسلا زوستر زمانی سرایت می‌کند که شخص دچار تاول شود. تا زمانی که تاول نترکد یا زخم دلمه بسته شده باشد، این ویروس به دیگری سرایت نمی‌کند.

زمانی که مبتلا به بیماری زونا شدید، حتما محل جوش و تاول را تمیز نگه دارید تا بیماری به دیگران سرایت نکند. سعی کنید به تاول و جوش‌های روی پوست خود زیاد دست نزنید. اگر مبتلا به زونا شدید، سعی کنید نزدیک افرادی که در معرض خطر هستند نباشید؛ افرادی از قبیل زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.

زونای صورت

زونا معمولا در یک طرف کمر یا قفسه سینه ایجاد می‌شود، ولی ممکن است بثورات پوستی نیز در یک طرف صورت ظاهر شوند. اگر بثورات پوستی نزدیک به گوش یا درون گوش باشند می‌توانند باعث ایجاد عفونت شوند و ممکن است منجر به از دست دادن شنوایی، اختلال در تعادل، و ضعف در عضلات صورت شوند. زونای داخل دهان می‌تواند بسیار دردناک باشد. ممکن است خوردن را دشوار نموده و حس چشایی را تحت تاثیر قرار دهد. بثورات پوستی زونا بر روی پوست سر می‌تواند در هنگام شانه زدن یا برس کشیدن ایجاد حساسیت کند. زونای پوست سر در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به ایجاد لکه‌های طاسی دائمی شود.

زونای چشمی

زونا در اطراف چشم، که به آن هرپس زوستر چشمی نیز گفته می‌شود، تقریبا در ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد مبتلا به زونا رخ می‌دهد. ممکن است بثورات تاول‌دار در اطراف پلک‌ها، پیشانی، و گاهی در نوک یا کنار بینی ظاهر شوند. ممکن است نشانه‌هایی مانند احساس سوزن یا ضربان در چشم، قرمزی و پارگی، تورم، و تاری دید را تجربه کنید. پس از برطرف شدن بثورات ممکن است به دلیل آسیب عصبی هنوز هم در چشم خود احساس درد کنید. در اکثر افراد، این درد نهایتا بهتر می‌شود.

زونای چشمی در صورت عدم درمان می‌تواند به مشکلات جدی مانند از دست دادن بینایی در بلندمدت و زخم‌های دائمی ناشی از تورم قرنیه منجر شود. اطلاعات بیشتری در مورد زونای چشمی کسب کنید. اگر مشکوک به هرپس زوستر در اطراف چشم خود هستید باید فورا به پزشک مراجعه کنید. شروع درمان در طی ۷۲ ساعت، احتمال بروز عوارض جدی را کاهش می‌دهد. زونا در اطراف چشم، که به آن هرپس زوستر چشمی نیز گفته می‌شود، تقریبا در ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد مبتلا به زونا رخ می‌دهد.

زونای کمر

با اینکه بثورات هرپس زوستر معمولا در یک طرف بدن ایجاد می‌شوند ولی ممکن است گروهی از تاول‌ها در یک سمت پشت یا قسمت پایین کمر ظاهر شوند.

زونای باسن

ممکن است بثورات هرپس زوستر بر روی باسن ظاهر شوند. معمولا زونا فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کند لذا ممکن است بثورات هرپس زوستر را بر روی باسن سمت راست خود مشاهده کنید اما در سمت چپ وجود نداشته باشد. همانند سایر مناطق بدن، زونا بر روی باسن می‌تواند نشانه‌های اولیه مانند سوزش، خارش یا درد ایجاد کند. بعد از چند روز ممکن است بثورات قرمز یا تاول ایجاد شود. برخی از افراد درد را تجربه می‌کنند ولی بثورات پوستی در آن‌ها ظاهر نمی‌شود.

درمان هرپس زوستر

هیچ درمانی برای هرپس زوستر وجود ندارد، ولی رسیدگی به این بیماری در اولین فرصت ممکن می‌تواند به جلوگیری از عوارض و تسریع بهبودی کمک کند. در حالت ایده‌آل، شما باید طی ۷۲ ساعت پس از بروز نشانه‌ها تحت درمان قرار بگیرید. پزشک ممکن است داروهایی برای تسکین نشانه‌ها و کاهش زمان عفونت برای شما تجویز کند. زونا معمولاً در طی چند هفته خود به خود از بین می رود و بازگشت آن بعید است. مصرف مسکن و کمپرس سرد در خشک کردن تاول ها موثر است.

مصرف داروهای ضد ویروس خوراکی برای کاهش پراکنده شدن ویروس ها و کم کردن حوزه ضایعات جلدی موثر است، به شرط اینکه در عرض 3-2 روز اول شروع بیماری مصرف شوند. لذا در صورتی که دچار درد شدید ناگهانی در یک طرف بدن شده و مشکوک به زونا هستید، در اسرع وقت به متخصص پوست مراجعه کنید. در موارد شدید زونا مثلاً وقتی درگیری چشمی وجود دارد و یا در کسانیکه سیستم ایمنی ضعیف دارند، تجویز برخی دارها الزامی است. این داروها گاهی باعث سردرد، تهوع یا گیجی می شوند. هر چه درمان زودتر آغاز شود نتیجه آن بهتر خواهد بود.

درمان‌های خانگی زونا

درمان خانگی می‌توان به کاهش نشانه‌های هرپس زوستر کمک کند. این روش‌های درمانی عبارت‌اند از:

• حمام یا دوش با آب سرد برای پاکسازی و تسکین پوست

• استفاده از کمپرس سرد و مرطوب بر روی بثورات پوستی جهت کاهش درد و خارش

• استفاده از لوسیون کالامین، یا خمیری که از جوش شیرین یا نشاسته ذرت و آب تهیه شده است، جهت کاهش خارش

• قرار گرفتن در وان حمام و افزودن داروی جو دوسر کلوئیدی به آب

• مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین A، B-12، C، و E و همچنین اسیدهای آمینه لیزین جهت تقویت سیستم ایمنی بدن